Voor het eerst zijn meer dan 100.000 pagina’s met bouwregelgeving raadpleegbaar gemaakt met ondersteuning van AI (Artificial Intelligence). Hierdoor kan enorme tijdwinst bij ontwerp en toetsing worden gerealiseerd. Max van Riel, co-founder van STRUCK, liet op het jaarcongres van de Vereniging BWT Nederland (10 oktober) zien dat AI van een doolhof een snelweg kan maken. TEKST FRANK DE GROOT.

Het was recentelijk nog groot nieuws in het NOS Journaal: ‘Nog veel verwarring bij gemeenten over nieuwe Omgevingswet.’ Max hierover: “En dit is natuurlijk niet alleen bij gemeenten zo. Als er iets duidelijk is over bouw weten regelgeving is dat er altijd meer van komt, niet minder. En hoe meer regels, hoe moeilijker het zoeken wordt. Het voldoen aan de ingewikkelde wet- en regelgeving kost daardoor tijd en geld. Toch verwacht de samenleving dat er meer en vooral sneller gebouwd wordt. De besparing van tijd en geld zit ’m in de voorbereiding van een bouwproject.” Volgens Max kan AI in een vroegtijdig stadium betrokken worden bij de plannen op plekken waar mankracht vaak niet beschikbaar is: “Sinds de introductie van taalmodellen en Chat GPT is het wel duidelijk dat AI erg geschikt is om heel veel tekst te verwerken met verbluffende resultaten. STRUCK is nu negen maanden onderweg en heeft al de grootste AI-beschikbare bibliotheek van bouw wet- en regelgeving in Nederland.”

SNELLE CHECKS

De start van STRUCK was tijdens een sessie op een vastgoedevenement waarbij de grenzen van bouwplannen met AI werden verkend. Max: “Ik was onder de indruk van het zogenoemde generative design, maar de markt reageerde ook met: ‘dat zijn geen gebouwen, dat zijn plaatjes’ en ‘laat ons nu de gebouwen maar maken, misschien kan AI ons dan in andere facetten helpen, bijvoorbeeld in wet- en regelgeving’.” Verschillende architecten hadden inmiddels al eens een vraag gesteld aan Chat GPT en daar kwam steevast een antwoord uit het Bouwbesluit naar voren, maar uiteraard kon dat niet gecheckt worden. “Toen lieten wij een AI assistent zien met daarin het nieuwe Bbl verwerkt en waar direct de bron zichtbaar was. Toen kwamen de reacties: ‘Oh, dus ik hoef geen control F meer te doen op bouwbesluitonline.nl’, ‘oh, ik kan dit dus ook in het Engels vragen’ en ‘oh, kan dit ook voor meerdere documenten?’” Volgens Max worden in de beginfase van een project de snelle checks gedaan, zodat direct betere keuzes worden gemaakt: “De architect blijft natuurlijk wel penvoerder van het creatieve proces, maar hulp en ondersteuning door AI-toepassingen is welkom. Ook zijn er steeds vaker buitenlandse architecten betrokken bij een bouwproject. En die kunnen nu in hun eigen taal vragen stellen over Nederlandse wet- en regelgeving.”

BRON IS ZICHTBAAR

We zijn een jaar later, en inmiddels bevat de bibliotheek nationale wetgeving, maar ook lokale wetgeving als parkeernormen, fietsnormen, welstandsnota’s en meer. “Onlangs zijn ook alle omgevingsplannen ontsloten, met daarbij de mogelijkheid om een DXF-bestand te downloaden. Hierdoor is er direct een 3D-situatieschets beschikbaar van een gebied, inclusief wegen, water, maximale bouwhoogte en de omgeving. Nu is een architect wel een uur bezig om een situatieschets te maken.”

“Het vermelden van de bron is het belangrijkste element van ons product Unravel”, legt Max uit. “Inmiddels geven we ook gearceerd aan waar exact op de pagina de informatie staat. Daarnaast vinden klanten het fijn om antwoorden te delen om zo het niveau van kennis van bouw wet- en regelgeving in het hele bedrijf te vergroten. Ook is een functie toegevoegd om aan te geven met wat voor soort project je bezig bent – nieuwbouw of bestaande bouw en kantoor of woning – zodat de AI agent een gericht antwoord geeft in plaats van een lap tekst met alle mogelijke eisen.”

TOETSEN MET AI

Om te laten zien hoe het werkt, zijn Erik Schot, directeur van InterGarant Groep en Roy Tijsmans, adviseur Ruimtelijke Ordening bij InterConcept (onderdeel van InterGarant Groep) bereid gevonden het systeem op het podium te testen. Wico Ankersmit, directeur van de Vereniging BWT Nederland, is in ieder geval onder de indruk van de prestaties: “Wij hebben dit systeem getest door tien bouwtechnische examenvragen over het Bbl uit de opleiding ABW 2 in te voeren. Alle antwoorden waren juist! Echt ongelooflijk!” Wico weet nog wel een lastige vraag: “Wat is de minimale plafondhoogte in een nieuw kantoorgebouw?” Terwijl Roy de vraag invoert, roept de zaal al: 2,60 meter. Groot is de verbazing als Unravel antwoordt: 2,10 meter. Hoe kan dit nu? Wico reageert weer enthousiast: “Dat is dus juist! Alleen woningen kennen in het Bbl nog een verblijfsgebied, maar andere gebouwen niet meer. Dus dan geldt de minimale hoogte van een vluchtroute en die is 2,10 meter! Ik denk dat 90 procent van de ontwerpers dat niet weet.” Daarna neemt Roy het hoofdkantoor van InterGarant Groep in ’t Harde onder de loep. Hij wil weten: mag ik een extra verdieping op ons kantoor bouwen? Het systeem doorzoekt na die vraag onder meer het omgevingsplan, met in het zogenoemde ‘tijdelijke deel’ de oude bestemmingsplannen. Gemeenten hebben nog tot 1 januari 2032 te tijd om die oude bestemmingsplannen om te zetten naar het nieuwe omgevingsplan. Ook de beheersverordeningen en de omgevingsrechtelijke delen van andere verordeningen staan hierin. Het systeem antwoordt binnen één minuut: ‘Het is toegestaan een extra verdieping toe te voegen, mits de totale bouwhoogte niet meer dan 12 meter wordt. Het toevoegen van een verdieping valt niet onder de vergunningsvrije activiteiten, dus is een omgevingsvergunning noodzakelijk.’ Het systeem toont ook de bron van deze informatie: artikel 12.2.1, lid 3, sub 1 in het oude bestemmingsplan Buitengebied Elburg 2012, actualisatie 2018, onder de bestemmingsregel ‘Maatschappelijk’.

ER KAN NOG VEEL MEER

Mag ik het gebouw gebruiken voor activiteiten voor bewoners?, wil Roy weten. ‘Ja, u mag uw kantoorpand gebruiken voor activiteiten voor bewoners, mits deze activiteiten vallen onder ‘maatschappelijke voorzieningen’ zoals bedoeld in bijlage 2 kolom type bedrijf. Dit is toegestaan volgens de bestemmingsregels voor “Maatschappelijk” zoals beschreven in artikel 12.1 van het document ‘Buitengebied Elburg 2012, actualisatie 2018.’ En dan volgt een verrassende extra mogelijkheid: er kan met een druk op de knop een brief aan de aanvrager worden gestuurd. We zien ineens een brief op het scherm: Geachte aanvrager, Naar aanleiding van uw vraag of u uw kantoorgebouw mag gebruiken voor activiteiten voor bewoners, kunnen wij u het volgende mededelen. Ja, u mag uw kantoorpand gebruiken voor activiteiten voor bewoners, mits deze activiteiten vallen onder ‘maatschappelijke voorzieningen’ zoals bedoeld in bijlage 2 kolom type bedrijf. Dit is toegestaan volgens de bestemmingsregels voor ‘Maatschappelijk’ zoals beschreven in artikel 12.1 van het document ‘Buitengebied Elburg 2012, actualisatie 2018.’ Wij hopen u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Mocht u nog verdere vragen hebben, dan staan wij uiteraard voor u klaar. Nog een druk op de knop en de hele brief verschijnt in het Turks. “Er zijn meerdere talen mogelijk”, zegt Max.

VERGUNNINGVRIJ BIJBOUWEN

We gaan tot slot naar een willekeurige woning in Ommen. Hier gaan we een ruimtelijk toets doen. Erik Schot staat nu achter de laptop: “Hoeveel mag ik hier bijbouwen?” Erik toont een luchtfoto en selecteert hierin de woning en de bijbehorende bouwwerken op het achtererf. Al snel weet het systeem te antwoorden dat de aanvrager nog 18,7 m2 vergunningvrij mag bijbouwen op het achtererf. Max reageert: “Speciaal voor dit jaarcongres hebben we de mogelijkheid gelanceerd om direct per kavel te weten te komen wat er vergunningvrij bijgebouwd mag worden. STRUCK speelt hiermee direct in op de nieuwe complexere regels voor vergunningvrij bouwen. Dat komt door de knip met de technische activiteit bouw en de omgevingsplanactiviteit, waarbij het vergunningvrij bouwen nu op twee plaatsen is geregeld. Straks zie je trouwens met arceringen ook het bebouwingsgebied en achtererfgebied.” POSITIEVE REACTIES De eerste reacties op STRUCK Unravel zijn positief. En er zijn nog tal van mogelijkheden hoe deze bibliotheek toegepast kan worden. Max besluit: “Het bieden van inzicht in de wet- en regelgeving is voor STRUCK de opmaat naar een volgende stap. De bibliotheek kan ook gebruikt worden om juist plannen te toetsen aan wet- en regelgeving, zoals we zojuist hebben gezien. Is een toiletruimte groot genoeg, is de daglichtberekening correct, wat is het percentage BVO/VVO van een pand? Later dit najaar komen we met een eerste product voor deze zogenoemde ontwerptoetsen, namelijk rondom oppervlaktenormen. In eerste instantie zal een plugin beschikbaar zijn voor Autocad en Revit. Maar uiteindelijk zal ook de mogelijkheid bestaan om toetsen op IFC-modellen te doen met zogenoemde ongestructureerde tekst en agents.” 

STRUCK mocht een bijdrage leveren aan het sector magazine bouw van ING over toepassingen van AI. 

De laatste jaren wordt in de bouwsector minder snel gedigitaliseerd. Terwijl versnelling juist nodig is. Er moet namelijk meer gedaan worden met minder mensen. En het moet groener. Daarom moet de volgende stap in digitalisering worden gezet. AI kan daarbij helpen.

AI in de bouw

AI gaat over slimme systemen die de omgeving kunnen analyseren en zelf in actie komen. Recent is onderzoek gedaan door Tata Consultancy Services onder senior executives die werken bij de grootste bedrijven in de wereld. Dit onderzoek laat zien dat bestuurders in Nederland AI vooral willen gebruiken voor innovatie- en omzetgroei. Ze hebben minder interesse om met AI de bedrijfsvoering te verbeteren of de kosten te verlagen. Best verrassend, omdat kostenbesparingen makkelijker zijn te realiseren en ook nog eens zorgen voor een beter rendement.

AI kan de bouw- en installatiesector in Nederland enorm veranderen. Bijvoorbeeld door kosten te verlagen en alles efficiënter en duurzamer te maken. Eén van de belangrijkste kansen ligt in het slimmer maken van ontwerp- en bouwprocessen. Zo kan via machine learning een enorme hoeveelheid data geanalyseerd worden om patronen te ontdekken. AI  kan dan het materiaalgebruik voorspellen of de hoeveel energie die wordt verbruikt.

Ook kan AI worden ingezet voor projectmanagement en planning. Met geavanceerde algoritmen kunnen bouwprojecten nauwkeuriger worden gepland en gemanaged. Daardoor ontstaan minder vertragingen en worden deadlines beter gehaald. ‘predictive maintenance’ is ook een gebied waar AI waarde toevoegt. Via sensordata kan AI voorspellen wanneer onderhoud nodig is. Dat bespaart kosten en het zorgt ervoor dat installaties langer meegaan.

Bouwplaatsen kunnen veiliger worden door ze in de gaten te houden met drones en slimme camera’s. Zo kan op tijd een mogelijke dreiging worden herkend.

Maar er zijn ook uitdagingen en zorgen bij het gebruik van AI, zoals privacy, ethische overwegingen en de noodzaak om medewerkers om te scholen.

Uit onderstaande grafiek blijkt dat de Nederlandse bouwsector achterblijft in het gebruik van AI ten opzichte van de industrie en ICT sector:

In gesprek met Max van Riel van Struck en Fedor Klinkenberg van Brainial

Twee voorbeelden van AI-toepassingen in de bouwsector zijn Struck en Brainial. Wat doen deze bedrijven? En waarom is AI belangrijk voor de bouw?

Struck (Amsterdam) is een start-up onderneming die aannemers, architecten en ontwikkelaars helpt bij het begrijpen van bouwvoorschriften en wet- en regelgeving. Dit is vaak ingewikkeld en veel, terwijl hiervoor niet altijd  kennis of genoeg mensen beschikbaar zijn. AI helpt om te versnellen in de bouw en kosten te besparen. Zo werkt Struck met een chatfunctie met bronvermelding. En kan in een grote hoeveelheid documenten (> 44.000) worden gezocht. Denk aan het nieuwe bouwbesluit, welstandsdocumenten, Breeam-documenten, bestemmingsplannen, parkeernormen per gemeente etc.

Max van Riel is co-founder van Struck: “Het voldoen aan de ingewikkelde wet- en regelgeving kost tijd en geld. Toch verwacht de samenleving dat er meer en vooral sneller gebouwd wordt. De besparing (tijd en geld) zit ‘m in de voorbereiding van een bouwproject. AI kan in een vroegtijdig stadium betrokken worden bij de plannen op plekken waar mankracht vaak niet beschikbaar is. In de beginfase van een project worden snelle checks gedaan, zodat  direct betere keuzes worden gemaakt. De architect blijft natuurlijk wel penvoerder op het creatieve proces, maar hulp en ondersteuning door AI-toepassingen is welkom. Er werken veel buitenlandse architecten op een bouwproject. En die kunnen nu in hun eigen taal vragen stellen over Nederlandse wet- en regelgeving.”

Brainial (Utrecht) is een scale-up onderneming die ondernemers in de bouw helpt met aanbestedingen en tenders. De AI-toepassing van Brainial analyseert alle documenten. Hierbij worden stukken tekst herkend, ingedeeld in categorieën en aan elkaar  gekoppeld. En alles wordt doorzoekbaar gemaakt. Dit kan de zoektijd met 90% verminderen.

Veel bouwprojecten worden aanbesteed. Opdrachtgevers geven dan vaak erg veel documenten en informatie. Onder grote tijdsdruk moet je al deze informatie tot je nemen en begrijpen.. Mis je een  detail? Dan kan dat risico’s en extra (faal)kosten met zich meebrengen. Daarom zijn aannemers bij grote projecten vaak al erg terughoudend.

Fedor Klinkenberg is bedrijfskundige en Co-founder/CEO van Brainial: “In de bouw is veel vraag naar informatie uit ongestructureerde data, vooral in aanbestedingen. Je wil natuurlijk inschatten wat de risico’s zijn. En je wil leren van wat er goed ging bij winnende projecten. Met onze scanmethode kan je al snel 50% tijd besparen. Tijd die je dan weer kan gebruiken voor andere dingen. Door AI slim te gebruiken kunnen persoonlijke vaardigheden nog beter tot hun recht komen.”

 

Wat vindt Jan van der Doelen, Sector Banker Building & Construction?

“De bouwsector wordt uitgedaagd om sneller en efficiënter te bouwen. Maar bouwen wordt steeds duurder en er zijn steeds minder mensen beschikbaar. AI-toepassingen kunnen helpen om te versnellen en (faal)kosten te besparen. Dat laten de voorbeelden van Struck en Brainial wel zien. Zo kun je de beperkte hoeveelheid mensen die je hebt, toch optimaal inzetten. Namelijk daar waar ze goed in zijn: interactie en creativiteit.”

“Er zijn al veel toepassingen in de bouwsector en er komen er steeds meer bij. Welke toepassingen het meest succesvol zijn zullen we de komende jaren gaan zien. Ondernemers moeten keuzes maken in wat ze wel en niet gaan gebruiken. Vaak laten ze zich dan leiden door de angst om de concurrentiestrijd te verliezen. Mijn advies? Kijk naar het DNA van je bedrijf en kies alleen oplossingen die echt waarde toevoegen aan je bedrijf.”

Tips voor ondernemers

·       Investeer maximaal in AI-kennis en netwerken

·       Begin kleinschalig en bouw uit daar waar echte meerwaarde wordt gecreëerd

·       Niks doen is geen optie, jouw peers zijn waarschijnlijk al bezig…